van gendthallen: de schil

Herstel van de industriële schil

Na tientallen jaren van leegstand zijn de restauratiewerkzaamheden aan de schil van de iconische Van Gendthallen inmiddels al even van start. In de vernieuwde Van Gendthallen in Amsterdam komen ondernemerschap, technologie en kunst in één industrieel complex samen. De van oorsprong functionele assen die de hallen doorkruisen worden nieuwe levendige hoofdstraten die direct aansluiten op de wijk en waar de beleving van de industriële grandeur volledig tot zijn recht komt. 

Een bevlogen integrale aanpak

De Van Gendthallen dateren uit het eind van de 19e eeuw en beslaan een oppervlakte van maar liefst 13.000 m2. Bijna honderd jaar lang stond het complex ten dienste van spectaculaire ontwikkelingen en innovaties in de machine-industrie. Een aantal jaar geleden zijn de hallen gekocht door Eduard Zanen, een bevlogen en geïnspireerde opdrachtgever met de ambitie om de hallen vanuit hun essentie duurzaam te herontwikkelen. Dat betekende een uitvoerig onderzoek van de vraag; ‘hoe kan deze kans duurzaam benut worden om te doen wat het beste is voor de hallen?’. De gekozen aanpak is dan ook pragmatisch en bestendig – net zoals de hallen. Het ontwerp werkt ten eerste vanuit het DNA van de plek; welk verhaal vertellen deze hallen en hoe wordt dit verhaal doorverteld?’. Ten tweede werkt het ontwerp van buiten naar binnen, met als eerste het casco. Deze rustieke schil, die door de jaren heen steeds wisselende functies heeft gehuisvest, wordt geëerd in z’n gerafelde identiteit.

“Verandering was de enige constante in de van Gendthallen; de draagconstructie huist een altijd wisselend gebruik”
Christina Kaiser

Restauratie van een industriële kathedraal

De architectuur van het casco kenmerkt zich door een sobere maar verfijnde vormgeving en constructie. Tegelijkertijd tonen de verschillende ingrepen in de gevels van de hallen hoe, gedurende de afgelopen eeuw, de pragmatiek won van de verfijning. Vanuit de continu veranderende functionele eisen werden de gebouwen gemoderniseerd en aangepast waardoor een levendig gevelbeeld is ontstaan – bol van bouwsporen. Zo hebben de vijf hallen onder andere verschillende constructies; hout en staal. De oudste hallen hebben stalen kolommen met houten spanten, terwijl hal 4 en 5 volledig uit staal zijn opgetrokken en zijn uitgerust met ragfijne stalen spanten.

De stalen constructie wordt zorgvuldig en zonder chemicaliën met ijs geparelstraald. Bestaande  kleurresten en patina blijven daardoor optimaal behouden. “De 5 hallen van Van Gendt zijn een levend tijdsdocument, die proberen we zo goed mogelijk te conserveren”, zegt projectarchitect Christina Kaiser. “We houden de precaire balans tussen belangrijke erfgoed waarden en vernieuwing nauwlettend in de gaten. De stalen constructie is inmiddels van vuil en vet ontdaan, maar de kleurige patina is met veel zorg behouden. Ook de oude installaties, leidingen, hijsconstructies en alle andere artefacten die het verhaal van deze plek vertellen worden zorgvuldig gereinigd en krijgen een tweede leven in het nieuwe ontwerp.”

“Op dit moment wordt er gewerkt aan de daken van de hallen. Dat is best een uitdaging omdat het complex zo lang niet in gebruik geweest is. Bij de eerste stap op het dak was gelijk zichtbaar hoe plaatselijk en pragmatisch problemen in de tijd zijn opgelost. Overal vonden we lekkages en ook heel wat duiven hadden een nieuw thuis gevonden in de hallen. Het gebouw is daarom eerst veilig gesteld voordat de werkzaamheden konden aanvangen. Het kapotte glas en de verouderde kunststof platen worden nu vervangen voor isolerend glas. Deze daklichten worden geplaatst volgens de oorspronkelijke tekeningen van Van Gendt.

“Van oorsprong hadden de vijf hallen een rijk silhouet; de daken waren voorzien van stoomkappen, schoorstenen en verschillende aan- en opbouwen in de vorm van kranen en andere hijsconstructies. Dit silhouet is in de loop der jaren flink verschraald maar krijgt nu weer karakter terug. Een herinterpretatie van de stoomkappen wordt teruggeplaatst op de daken. In combinatie met zonnepanelen spelen deze straks een belangrijke rol bij de energieprestatie van het complex.”

Braaksma & Roos Architectenbureau werkt onder leiding van PEAK Development aan de herbestemming van de monumentale Van Gendthallen in Amsterdam.